De body

(maken van de mallen, frezen van de body en uitsparingen voor hals en pick-ups)

Ik beschrijf de goedkoopste manier om een body/gitaar te maken, waarbij de boven frees het duurste gereedschap is wat ik gebruik.

Elke body begint met een stuk hout of het nu al op maat gezaagd is of, zoals onderstaande tekening laat zien, een stuk uit een boomstam. Je kan het jezelf zo makkelijk of moeilijk maken als wilt.

Voor een beginnende gitaarbouwer raad ik aan om een voorbewerkt stuk hout te kopen dat al op de juiste maat gezaagd (50x35x4,5) cm zijn gangbare maten) en vlak gemaakt is. De meeste houtleveranciers hebben wel een vlakbank, indien jij het hout bijvoorbeeld niet 4,5 cm dik wilt hebben maar 4 cm.

Je kan op Ebay, Vox Humana en Amsterdamse Fijnhouthandel een stuk hout vinden dat op maat gemaakt is.

Voorbereiding (materialen)

Hier begint het echte werk: je moet nu kiezen wat voor soort gitaar je gaat maken, een Fender een Gibson of misschien een eigen ontwerp! In ieder geval heb je de volgende zaken nodig:

1. Liniaal en passer (indien van toepassing)
2. Schuifmaat;
3. Lijmtangen;
4. Lange liniaal/rolmaat;
5. Boven frees (minimaal 1200 watt);
6. Contourfrees/kantenfrees met meelooplager (lengte 40 mm);
7. Afrondfrees (afhankelijk van de gewenste afronding van je body);
8. Frees van 6 mm voor de uitsparingen van de pick-ups etc.);
9. Decoupeerzaag of reciprozaag;
10. Beitels;
11. Schuurpapier en schuurblokjes (Korrel: 80K, 240K, 320K en 600K);
12. Schuurmachine voor de vlakke delen;
13. Figuurzaag;
14. Boren (diverse afmetingen afhankelijk van je body/gitaar keuze).

Onderdelen gitaar:

1. Hals (Gibson Les Paul);
2. Control plate Telecaster;
3. 2 potmeters (zie voor de juiste potmeter de handleiding van de humbuckers meestal 500K);
4. Condensator: zie handleiding humbuckers, maar lees ook mijn blog over het verbeteren van het geluid van je gitaar;
5. Kabels (voor het bedraden van de volume en toon potmeter);
6. Brug;
7. Staartstuk brug;
8. Stemmechanieken (let op de diameter van geboorde gaten in de hals!!!!!);
9. Humbucker pick-ups;
10. Setje snaren;
11. Afdekkappen pick-ups (indien niet meegeleverd bij pick-ups);
12. Diverse schroeven (indien niet meegeleverd);
13. Jack insert, bevestigingsplaat en schroeven.

Het is verstandig om alle onderdelen die je voor je gitaar nodig hebt, zoals pick-ups, hals, jack insert en de benodigde afdekkappen, alvast te kopen, zodat je bij het maken van de mallen een idee hebt van de afmetingen. Ik geef geen boormaten op of maten van uitsparingen van pick-ups en control plate omdat er te veel variaties in deze afmetingen is en ik zou het vervelend vinden als je hierdoor een fout maakt die niet te herstellen is.

Iedereen maakt beginnersfouten, echter ik probeer je hiervoor zoveel mogelijk te behoeden door stapsgewijs en waar nodig met vetgedrukte letters aan te geven waar je tegen fouten aan kunt lopen. Ik herhaal het misschien nog en paar keer, maar begin met een eenvoudige gitaar zoals de Gibson met Telecaster control plate, omdat dit naar mijn ervaring de minst moeilijke constructie is.

Heb je de contour van je gitaar gekozen dan kun je deze uitknippen op een stuk papier en deze op het blok hout aftekenen (zie foto hieronder). De reden hiervoor is dat je wilt weten hoe je noesten in het hout kunt omzeilen of dat je hout mooi wilt laten uitkomen indien je de gitaar geen kleurlaag geeft. Dit geldt overigens ook voor de uitsparingen van de pick-ups, hals, elektronica omdat je geen noesten wilt op de randen van deze uitsparingen aangezien deze bij het frezen loskomen en er dan lelijke gaten ontstaan.

Door eerst grof de contouren over te nemen van de mal of papier

kan je goed zien hoe ik de noesten heb weten te vermijden.

Bestaat het hout uit 2 delen, dit komt vaak voor omdat dit goedkoper is, let dan op de volgende zaken:

• Het hout moet dusdanig gevlakt zijn dat de beide delen naadloos tegen elkaar passen, zodat bij het lijmen de delen goed tegen elkaar komen te zitten en er geen zichtbare naden ontstaan!;
• Let ook op dat als je de gitaar geen kleur wilt geven de naden voor het oog mooi in elkaar overlopen;
• Let op dat de nerven van het hout tegenovergesteld lopen zodat het hout niet gaat kromtrekken (zie foto’s hieronder).

2 delen hout die gelijmd dienen te worden Let op hoe de nerven lopen van het hout!!

Als je gitaar uit meerdere delen hout bestaat dan zie je hierboven

hoe de nerven dienen te lopen (om en om) dit om kromtrekken van het hout te voorkomen.

De mallen (kopen of zelf maken?)

Een mal kan je zelf maken of kopen. Hieronder vind je een aantal webwinkels die mallen verkopen:

• Ali express
• Guitar supplies
• Ebay

Mocht je zelf een mal maken dan kun je de volgende werkwijze(n) aanhouden:

• Maak je een standaard gitaar van een voorbeeld die je hebt, dan kun je deze overtrekken op een stevig stuk papier. Daarna ga je met een liniaal en passer aan de slag om alle contouren kloppend te maken voor het oog.
• Ga je met een eigen ontwerp aan de slag helemaal goed, maar let op dat straks wel alles klopt, zoals gaten voor je jack aansluiting, de uitsparingen voor de pick-ups etc. Maar ook dat je gitaar in balans is. Je kan dit testen door de gitaar eerst uit te zagen op een stuk goedkoop hout (MDF is goedkoop en goed te bewerken en komt qua gewicht wel redelijk overeen met de meeste houtsoorten). Maak van een stuk hout een provisorische hals en schroef deze vast op de body, maak er een gitaarband aan vast met 2 spijkers en test of je eigen ontworpen gitaar redelijk in balans is.
• Koop je een mal, let dan wel op de kwaliteit en de dikte van de mal. De goedkope zijn vaak van een dusdanige kwaliteit dat ze snel breken of bij het frezen snel verslijten.
• Een andere optie is een tekening met afmetingen te kopen.

Ik behandel in mijn blog de body van een Gibson met een halshoek gemaakt van Red-cedar hout, met een Telecaster control plate.

 Deze mal heb ik zelf gemaakt door de contour van een Gibson over te nemen op papier en dat daarna over te nemen op een stuk hout (multiplex of MDF). Let er op dat het hout dikker is dan het lager van de meeloopfrees, ook wel kantenfrees genoemd.

Als ik zelf een mal gebruik ik  deze alleen voor  de contour van de gitaar, ik maak er dus geen uitsparingen in voor pick-ups ed. Ik maak afzonderlijke mallen bijvoorbeeld voor Humbucker pick-ups en deze kan je dan ook gebruiken voor bijvoorbeeld een Fender gitaar. Zo kan je makkelijk je mallen voor verschillende gitaar uitvoeringen door elkaar gebruiken (zie o.a. voorbeelden van een Fender met Humbuckers, basgitaar ).

Fender basgitaar

Het maken van een mal:

Heb je de gitaarbody goed uitgeknipt op een stuk papier, dan kan je dit nu overnemen op het hout voor de mal. Nu kun je de mal gaan uitzagen met een figuurzaag. Dit is een tijdrovend klusje maar is wel het nauwkeurigst. Daarna zul je de contour van de mal nog moeten controleren op oneffenheden en daar waar nodig is schuren. Hier geldt: hoe gladder en beter afgewerkt, zoveel te minder werk heb je straks na het frezen met het schuren van de body.

Handig is om ook het midden van je body af te tekenen op je mal, zodat straks bij het frezen van de hals-uitsparing en de pick-ups het schuren beperkt blijft.

Gibson Les Paul contour mal

Daarnaast maak ik aan de onderkant van de mal een stuk hout (zie foto boven) dat ik vastschroef op de mal, zodat ik de mal in een werkbank kan klemmen. Zo kun je met je bovenfrees de contour in 1 beweging frezen.

Verder boor ik een gat op de plek voor de uitsparing van een pick-up en een gat op de plaats voor de uitsparing van de hals. Deze gaten gebruik om met een houtschroef de mal aan de body vast te schroeven.

Uitleg meelopend en tegenlopend frezen

Je boven frees kan 2 richtingen op je kan naar links of naar rechts frezen op je boven frees staat meestal een pijl voor de te frezen richting dit is tegenlopen frezen de tekening hieronder verduidelijkt dit:

Waarom meelopend en tegenlopend frezen? Dit heeft te maken met de draairichting van de frees en de richting waarin je gaat met de boven frees zelf.

Meelopend Frezen

Bij meelopend frezen is de rotatierichting en de richting waarin het werkstuk beweegt dezelfde. Dat betekent dat de voeding gelijk is aan de draairichting van de frees. De spaan is dan op zijn dikst aan het begin van de snede. Dit wordt verduidelijkt in onderstaande afbeelding.

Voordelen van een meelopende freesbewerking:

• De neerwaartse krachten houden het werkstuk op zijn plaats; in het bijzonder kleine werkstukken.
• Gemakkelijke spaanafvoer – de spanen worden achter de frees geduwd.
• Hoge oppervlaktekwaliteit – er kunnen frezen met grote spaanhoek worden gebruikt.
•  

Nadelen van een meelopende freesbewerking:

• De opspanning moet, door het axiaal ingrijpen van de snijtanden in het oppervlak van het werkstuk, stabiel zijn en de tafelvoeding mag geen speling hebben.

Tegenlopend frezen

 Bij tegenlopend frezen is de rotatierichting en de richting waarin het werkstuk beweegt tegengesteld. Dat betekent dat de voeding tegengesteld is aan de draairichting van de frees. De spaan is het dikst op het eind van de snede. Zie eveneens onderstaande afbeelding.

Voordelen van een tegenlopende freesbewerking:

• De tanden beginnen met wrijving waardoor de speling op wat oudere machines naar één kant wordt gedrukt.
• Soepele verspaning van metaal, uitgaande van het gegeven dat de frees scherp is.

Nadelen van een tegenlopende freesbewerking:

• De tanden hebben de neiging om zich (nadat de eerste wrijving is overwonnen) in het werkstukmateriaal te trekken.
• Hogere slijtage – het gereedschap slijt sneller dan bij meelopend frezen.
• De spaanbreedte begint minimaal en eindigt maximaal – hierdoor ontstaat een oplopende wrijving die meer vermogen vereist.
• Het gebruik van extra spankracht is nodig om te voorkomen dat het werkstuk uit de opspanning omhoog wordt getrokken.
• Spaanophoping kan beschadigingen aan het bewerkte oppervlak veroorzaken.

Frezen van de body contour

Zorg ervoor dat bij het uitzagen van de ruwe contouren van de body er zo weinig mogelijk hout overblijft zodat de frees zo min mogelijk hout hoeft te verspanen, dit zorgt ervoor (zeker bij hardere houtsoorten) dat de frees minder hard hoeft te werken waardoor er een gladdere afwerking ontstaat. Op de bovenfrees (Bosch) staat een pijl voor de richting waarin je de frees moet bewegen dit is tegenlopend frezen en dat kun je aanhouden voor het frezen van je body.

Voor het frezen van de contour heb je een kantenfrees nodig met een meelooplager (zie foto hieronder). De meeloopfrees heeft minimaal de lengte van de dikte van de body (40 mm).

Kantenfrees (meeloopfrees) met lager. (diameter schacht 8 mm, lengte van de frees 40 mm of meer).

Frezen van de uitsparing van de hals

Nu komt het meest lastige gedeelte hier kun je je geen fouten veroorloven, hieronder een aantal tips om problemen te voorkomen:

• Zorg ervoor dat je de hals naar keuze al in huis hebt zodat je deze kan passen in je uitsparing;
• Koop een goedkoop stuk MDF voor het testen van je mal ! Direct frezen van de uitsparing in de body is niet aan te raden!;
• Indien je een Gibson body maakt met een halshoek (afmetingen hieronder te vinden) is het handig om een lange winkelhaak of liniaal te kopen zodat je de hoek van de hals exact kan uitmeten.

De mal voor je hals uitsparing kun je het beste eerst op papier uitwerken omdat deze mal wat groter moet zijn dan de afmetingen van de hals zelf. Dit heeft te maken met het gebruik van de freestool (kopieerhuls) die als het goed is bij je bovenfrees geleverd wordt. Zie foto hieronder.

Bosch kopieerhuls (standaard wordt deze geleverd bij een Bosch boven frees)

De mal dient dus wat groter te zijn dan de uitsparing zelf, dit is eenvoudig te berekenen op de volgende manier:

Buitendiameter van de kopieerhuls delen door 2 minus de helft van de diameter van de frees (ik neem hiervoor een frees van 6 mm omdat de hoeken van de uitsparingen dan zo klein mogelijk zijn.

Rekenvoorbeeld:

Indien de buitendiameter van de kopieerhuls 17 mm is en de diameter frees is 6mm, dan moet de mal: 17/2 = 8,5 mm – diameter van de frees gedeeld door 2 groter zijn. In dit geval is dit dus 5,5 mm.

Voorbeeld van een Bosch kopieerhuls en uitsparing in het hout gefreesd op de foto zie dat het bovenste stuk hout (de mal) en onder het uitgefreesde gedeelte.

Op de foto zie je goed dat de mal wat groter is dan de uitsparing voor de hals

Uitsparingen hals en pick-ups gefreesd met kopieerhuls.

Halshoek Gibson met afmetingen

Het frezen van de halshoek met mal is dan ook niet meer erg moeilijk.

Zorg er wel voor dat je mal lang genoeg is, zodat je de 168 mm kan overbruggen! Of meet het uit met een lange liniaal. Een andere optie is om met dezelfde mal de hals te frezen maar dan geen halshoek te gebruiken, maar de hals vlak te houden zoals in de foto hieronder van de Kiesel gitaar. Het moge duidelijk zijn dat er dan een andere brug gekozen moet worden. Deze bruggen voor vlakke halshoek zoals Fender dat ook doet zijn er in diverse afmetingen en prijsklassen. Let op: kies als beginnende bouwer dan niet voor een tremelo want dit levert weer extra complicaties op in de constructie en bij het frezen.

Mal voor hals en pick-ups onder de juiste hoek voor Gibson brug

Frezen van de uitsparing(en) van de pick-ups

Frezen van de uitsparingen van de pick-ups gaat natuurlijk dezelfde manier als de het frezen van de uitsparing van de hals. De mal (zie foto’s hierboven) is een gecombineerde mal, omdat zowel de hals als pick-ups gemeten zijn vanaf de voorkant van de body.

Gaten voor de brug boren:

Dit is redelijk makkelijk. Het vergt alleen wat meetwerk met een lange liniaal. Omdat de afstanden voor de mensuurlengte van je gitaar bekend zijn is het dus een kwestie van de brug op de juiste plek leggen, meten en de gaten aftekenen. Zorg er wel voor dat de brug zodanig is ingesteld dat dit al ongeveer klopt met de afstanden (intonatie). Ik heb zelf een mal van papier gemaakt (zie foto hieronder), echter dit is niet direct noodzakelijk maar wel handig.

Uitleg mensuurlengte;

De mensuurlengte is grofweg de afstand tussen de topkam en de brug. Meer exact is de mensuurlengte het dubbele van de afstand tussen het uiterste punt van de topkam (cq . het begin van de toets) en het midden van de twaalfde fret. Bij Fender (op Telecasters en Stratocasters) is de standaard 25,5” (64,77 cm) en bij Gibson 24,75”.(62,865 cm). Het verschil is bijna 2 cm en dat is voelbaar en hoorbaar bij het bespelen. Een kortere mensuur speelt wat makkelijker maar klinkt wat ‘flodderiger’; een langere mensuur speelt iets lastiger maar klinkt wat ‘strakker’. Voor de leek mag het een klein verschil lijken, voor de gitarist kan het een wereld aan onderscheid betekenen.

Het frezen van de Telecaster control plate uitsparing:

Ook goed te doen. Leg de control plate op de positie waar jij hem wilt hebben en teken dit af met een potlood. Je kan hier natuurlijk een mal voor maken, maar je kan ook 2 gaten boren met een Forstner Boor. Vervolgens leg je de bovenfrees langs een liniaal zodat je de 2 lange sleuven kan frezen.

Uitsparing control plate (Telecaster) let op het gat van de jack-insert zit in 1 lijn (zie foto boven) met de uitsparing van de control plate en komt precies uit in het gat voor de brug waar de aardedraad aan vast zit.

Dan nog 2 gaten boren en daarna de sleuven frezen met je bovenfrees is. Dit is in wezen alles wat je moet doen voor de uitsparing. Let op voor de Telecaster zijn meerdere control plates te koop waarvan de afmetingen verschillen. Dit is niet erg, maar koop eerst de control plate en potmeters zodat je een idee hebt hoe groot de uitsparing moet zijn en waar de schroefgaten komen te zitten. Let ook op de positie van je control plate ten opzichte van de jack-insert. Dit is voor het boren van het gat voor de aarde kabel van belang.

Gaten voor de jack-insert en aarding van je gitaar:

Let op: het gat voor je jack-insert dit moet zo geplaats zijn dat je vanuit dit gat met een lange boor het geboorde gat voor de brug insert kan bereiken. Dit is moeilijk te zien op een foto en daarom probeer ik het tekstueel zo goed mogelijk uit te leggen: het gat voor je jack-insert moet dus in 1 lijn zitten met het geboorde gat van de voorste insert voor de brug. (gezien vanaf de foto hierboven) Teken dit eerst af met potlood alvorens je het gat boort voor de jack-insert !

Schuren:

Als alle gaten geboord zijn kan het schuren beginnen. Hoeveel werk je hier aan hebt is afhankelijk van het freeswerk en het vlakken van de body. Schuur de bovenkant en onderkant van je body van korrel 80 naar korrel 340 met een vlakschuurmachine. Hier geldt; hoe minder krassen zoveel te gemakkelijker is straks het spuiten met grondlak en primer en des te minder hoef je straks te schuren. De zijkanten zijn wat lastiger. Hiervoor gebruik ik een stukje bezemsteel met schuurpapier om in de holtes van de body te komen en een schuurblokje dat meebuigt in de holtes. Ook hier schuur je, afhankelijk van ruwheid, krassen en gaten van 80 naar 340.

Als laatste de afronding van de contour van je body:

Afhankelijk van de afronding die je mooi vindt gebruik je een afrondingsfrees (zie foto boven). Je kan ook de onderkant een andere afronding geven dan de bovenkant. Het is maar wat jij mooi vindt. Als je handig bent kan je uiteraard de afrondingen met de hand schuren. Maar ja als je de bovenfrees hebt aangeschaft koop er dan ook een setje extra frezen bij. Deze zijn er in diverse prijsklassen.