Gereedschap

Er zijn mensen die volledige gitaren bouwen zonder één enkel stuk elektrisch gereedschap bijzonder knap natuurlijk maar dit vergt veel vakmanschap en geduld. Met onderstaande lijst gereedschappen, heb ik tot dusver mijn gitaren weten te bouwen:

. Vlak van diktebank als je met verschillende diktes werkt noodzakelijk maar je kunt ook het hout op de gewenste dikte bestellen

• handboormachine;
• decoupeerzaag of reciprozaag;
• kolomboormachine Perfect om verticaal gaten te boren;
• boven frees;
• beitels;
• vijlen;
• lijmklemmen;
• winkelhaak en geodriehoek, voor rechte hoeken;
• schuifmaat, voor metingen tot 1/10 mm nauwkeurig;
• setje voelermaten voor het afstellen van de hoogte van de gitaar snaren;
• schuurdrums Rubberen ‘tonnetjes’ waar omheen cilinders schuurband geklemd kunnen worden;
• schuurpapier: met korrel/grit 80 tot 240 gebruik ik veel; fijner (800 tot 2000) alleen in de fase van afwerking schuurmachine/schuurschijf voor boormachine;
• schroevendraaiers en inbussleutels;
• liniaal en potlood;
• soldeergerei voor de elektronica;
• lijm: witte houtlijm voor verbindingen van hout en incidenteel ook secondelijm en PU-lijm;

Gereedschap en veiligheid

Bij alle gebruik van gereedschap is voorzichtigheid geboden. Een uitgeschoten schroevendraaier zal waarschijnlijk tot niet meer dan een lelijke kras in lak- of houtwerk leiden, machines als cirkelzagen en frezen kunnen gruwelijke verwondingen veroorzaken. Voorkom loshangende kleding en haar (indien aanwezig). Wees nuchter en geconcentreerd.

Het is het niet eenvoudig om tot een uitgebalanceerd globaal ontwerp te komen. Qua uiterlijke vorm is weinig ondenkbaar bij elektrische gitaren. Bij eerste ontwerpen van jonge bouwers in spé zie ik regelmatig zeer complexe en buitenissige vormen, vaak met veel krullen en punten; ontwerpen die niet alleen heel lastig zullen zijn om te maken, laat staan netjes af te werken, maar die soms ook onpraktisch zullen zijn om te bespelen. Soms kan het beter blijken, zeker in eerste instantie, te kiezen voor een bestaand en eenvoudig model. 

Nu vind ik dat gewicht zelf geen probleem is, maar het is wel iets om rekening mee te houden. Een lichte gitaar hoeft niet slechter te klinken dan een zware en een zware niet slechter dan een lichte. Het is op de keeper beschouwd een nauwelijks te voorspellen combinatie van factoren. Wat dat betreft is omvang een concretere zaak. Elvis Presley’s gitarist Scotty Moore heeft in de jaren ’50 korte tijd op een Fender Esquire (een Telecaster met één element) gespeeld en hij vond de klank prima; maar hij was zozeer gewend aan de omvang van jazzgitaren, vergelijkbaar met akoestische gitaren, dat hij de Esquire snel weer verkocht en terugkeerde naar een ‘full body’-model.

Een Les Paul-achtige gitaar volgens klassieke specificaties zal flink zwaar uitvallen met mahonie en esdoorn als belangrijkste houten bestanddelen terwijl een Telecaster met een elzen, linde of moeras essen (het beroemde ‘swamp ash’) heel licht zal zijn, misschien zelfs een beetje kopzwaar. De gitaar die ik zelf heb gebouwd van sequoia heeft absoluut geen neiging om met de kop naar beneden te willen. Qua vorm moet een gitaar, tenzij het een Flying V is, wat mij betreft prettig op het been liggen als ze zittend wordt bespeeld. Maar natuurlijk is dat niet ieders ideale ontwerp en dat de Telecaster en met name de Stratocaster bijzonder ergonomische ontwerpen zijn; lang niet te zwaar en zowel zittend als staand meestal perfect in balans.

Halshoek

Bij sommige gitaren ligt de hals parallel aan de voorkant van de body en bij sommige gitaren helt de hals enigszins achterover. Ik vermoed dat de hals met hoek, net als de gewelfde body, een overblijfsel is van de jazzgitaar; daar moest vanwege de welving van het bovenblad de hals wel een hoek maken om te voorkomen dat de toets ver voor de voorkant van de gitaar moest uitkomen en niet de indruk te wekken dat de hals scheef aan de body zat. En tegelijkertijd leidde die welving in het bovenblad tot een wat hoge, staande brug zodat de snaren niet tegen de frets zouden komen (zie afbeelding). Al met al een ontwerp dat als smaakvol wordt ervaren en ook een ontwerp waarvan ik zelf vind dat het ‘t gevoel geeft dat de gitaar in zekere zin een beetje om je heen buigt. Toen ik voor het allereerst in mijn leven een Les Paul bespeelde, begreep ik hoe het mogelijk is dat sommige spelers de gitaar zo laag hangen en nog steeds kunnen spelen; dat zit ‘m, vermoed ik, voor een deel

Halshoek Gibson met afmetingen

in die hals-hoek. Maar net als wel meer aspecten van de Les Paul-achtige leidt die hals-hoek tot extra complicaties bij de bouw.

Leo Fender daarentegen besloot eind jaren ’40 begin jaren ’50 zijn gitaren als platte planken te bouwen, zonder hals-hoek en met een heel lage brug. Bij massieve en half-holle gitaren is het in hoge mate een kwestie van persoonlijke smaak. Het gevoel dat een gitaar ‘om je heen’ hangt in plaats van plat voor je, vind ik nog steeds heel prettig maar ik speel met even veel plezier op mijn platte gitaren. En beide concepten zijn tot op zekere hoogte met elkaar te combineren. Neem Rickenbacker gitaren waar in zekere zin het platte Fender-ontwerp gecombineerd is met de hoge Gibson-brug door de hals wat minder diep in de body te verzinken (waarbij ik geheel in het midden wil laten wie er nu eerder was).

Uiteraard kan je natuurlijk ook het Gibson model body nemen met een Gibson hals zonder hals-hoek het enige wat veranderd is dan de keuze van de brug en natuurlijk opgepast mat de hoogte van de hals t.o.v. de body. Bruggenbouwers als Schaller houden hier zelfs rekening mee qua hoogte en breedte van de brug de hoogte kan met bijgeleverde vulplaatjes afgesteld worden naar behoefte en de breedte (hoever de snaren uit elkaar liggen) kan zelfs met een schroef traploos ingesteld worden.

Gibson “special” door Kiesel gitaren zonder halshoek

Type brug:

Uit het voorgaande mag duidelijk zijn geworden dat de keuze voor het type brug, dat is vooral hoog of laag, te maken heeft met de hals-hoek dan wel met hoe hoog de hals boven de body staat. Sommigen vinden de tune-o-matic-bruggen die door o.a. Gibson worden gebruikt prettiger om te bespelen, sommigen vinden de lage, platte Fender-bruggen fijner. Sommige gitaristen hebben de snaren liever wat verder van de body en sommigen hebben ze liever iets dichter erbij. Type brug, hals hoek en de diepte van de ligging van de hals in de uitsparing kunnen niet los van elkaar worden gezien.

Zo nu kun je alle materialen gaan verzamelen, gereedschap kopen of lenen dus nu opzoek naar een stuk hout en een hals.

Ik geef je wat tips zodat je eens kan kijken waar je het beste goed hout vandaan kunt kopen:

Leveranciers die hout leveren zijn:

• Vox Humana (levert ook alle onderdelen en heeft een prima webwinkel) ook kun je hier prima terecht voor goed advies over elektronica, bruggen etc.;
• Amsterdamse Fijnhouthandel te Amsterdam (alleen hout);
• Ebay (diverse leveranciers geen advies, maar soms zijn er goede aanbiedingen te vinden voor speciaal hout (let wel op, indien je een stuk hout koopt in 2 delen dat je controleert of de stukken geschaafd zijn zodat bij het lijmen dit exact haaks op elkaar aansluit.
• AliExpress hier heb je te maken met Chinese leveranciers soms leveren ze prima producten echter hier zit ook troep tussen vooral bij de bruggen, stemmechanieken, pick-ups, etc;
• Soms zie ik ook wel op marktplaats e.e.a. word aangeboden.

Ook voor de neck/hals kan je op bovenstaande adressen terecht (uitzondering is de Amsterdams houthandel de levert geen kant en klare halzen).

Sequoia hout (hier zie je vorm van de Gibson in potlood contour)